Mimo iż produkcja F-35 A Lightning II jest w pełnym toku, USAF zdecydował się na zaskakujący krok – powrót do zakupu unowocześnionej wersji samolotu starszej, czwartej generacji. Skąd takie posunięcie? I co to za samolot, który stał się najnowszym nabytkiem USAF na polu naddźwiękowych wielozadaniowych samolotów bojowych?
Pierwszy F-15EX został oblatany 2 lutego 2021 r. i amerykańskie Siły Powietrzne (US Air Force – USAF) zamówiły na razie
144 sztuki, które w większej części mają trafić do Powietrznej Gwardii Narodowej (Air National Guard), ale USAF nie ukrywa zamiaru zakupu co najmniej 200 sztuk. Jest to najnowsza wersja ciężkiego samolotu wielozadaniowego F-15E Strike Eagle, który z kolei wywodzi się od myśliwca F-15 Eagle.
Prace nad samolotem myśliwskim F-15 Eagle rozpoczęły się w drugiej połowie lat 60. XX wieku i zamiarem USAF było pozyskanie następcy słynnego wielozadaniowego F-4E Phantom II w roli samolotu do walki o powietrzną przewagę. Miał on zatem niszczyć w powietrzu wrogie samoloty, by umożliwić swobodę działania własnego lotnictwa, atakującego wrogie wojska na ziemi. Miał też osłaniać przed podobnymi atakami własne wojska. Oczywiście głównym teatrem jego działań miała być Europa, gdzie trwała zimnowojenna konfrontacja Układu Warszawskiego i NATO. Drugim obszarem zastosowania miał być Pacyfik, gdzie obawiano się konfliktu z ZSRR lub z Chinami o Koreę Południową, czy Tajwan. Ponadto F-15 miały też bronić nieba nad macierzystym kontynentem.
Tak powstał dość duży, dwusilnikowy samolot myśliwski ze stałym skrzydłem trapezowym, zbudowany w układzie górnopłatu, opracowany przez firmę McDonnell Douglas. Jego napęd stanowiły nowoczesne wówczas silniki Pratt & Whitney F100-PW-100 o ciągu 55,2 kN bez dopalania i 106,4 kN z dopalaniem. Zastosowanie dwóch takich silników zapewniły samolotowi znaczny nadmiar ciągu, dzięki któremu można nim było ostro manewrować tak w płaszczyźnie poziomej jak i pionowej.
F-15 wyposażono w nowoczesny wówczas radar Hughes (po wykupieniu tej firmy przez Raytheon był przez nią firmowany) AN/APG-63 o znacznym zasięgu wykrywania samolotów myśliwskich do 175 km, a dużych bombowców z odległości nawet ponad 200 km. Początkowo F-15 uzbrojono w cztery rakiety AIM-7 Sparrow o zasięgu do 50 km kierowane półaktywnie radiolokacyjnie i cztery rakiety AIM-9 Sidewinder o zasięgu do 18 km kierowanych na podczerwień, do manewrowych walk powietrznych. Zabudowano w nim też działko M61 A Vulcan kal. 20 mm, sześciolufowe o szybkostrzelności aż 6000 strz./min, czyli 100 strzałów na sekundę. Pociski AIM-7 wymagały ciągłego wysyłania podświetlającej wiązki radarowej na cel, które odbite od celu były odbierane przez głowicę rakiety, która się na to odbicie kierowała. Oczywiście obecnie pociski te zastąpiono nowoczesnymi AIM-120 AMRAAM, które mają w głowicy własny mini radar, będąc zdolne do samonaprowadzania się na śledzony przez niego cel. Dzięki temu myśliwiec może taką rakietę odpalić, a następnie skoncentrować się na innym celu, nie musi podświetlać celu swoim radarem.
F-15 miał bardzo wysokie osiągi, na dużej wysokości rozwijał prędkość Ma = 2,5, czyli ponad dwukrotną prędkość dźwięku, a na małej wysokości osiągał Ma = 1,4. Samolot miał pułap operacyjny sięgający 21 tys. m, ale z uzbrojeniem operował do ok. 18 tys. m. Imponował też znaczny zasięg, przekraczający 3 tys. km.
Pierwszy F-15 A został oblatany 11 lipca 1972 r., zaś jego dwumiejscowa wersja szkolno-bojowa F-15 B – 7 lipca 1973 r. Łącznie w odmianie F-15 A zbudowano 384, produkcję tego modelu zakończono w 1979 r., a w odmianie F-15 B – 61 sztuk. Poza Stanami Zjednoczonymi użytkownikami tej wersji był tylko Izrael, który zakupił łącznie 25 samolotów
(19 F-15 A i 6 F-15B).
Kolejną odmianą był F-15 C i dwumiejscowy F-15D, w którym radar otrzymał procesor, w którym oprogramowanie można było zmieniać. W F-15A/B radar miał procesor ze stały, wprowadzonym fabrycznie oprogramowaniem, w F-15C/D był to komputer o większej mocy obliczeniowej, w którym oprogramowanie można było zmieniać. Wprowadzono też wiele innych drobnych zmian unowocześniając samolot. Łącznie w latach 1979-1985 zbudowano 483 myśliwce F-15 C i 92 dwumiejscowe F-15D. Dodatkowo Japonia z licencji wyprodukowała 129 F-15CJ w zakładach Mitsubishi i 25 F-15DJ. Poza USA, zbudowane w Stanach Zjednoczonych samoloty były wyeksportowane do Izraela, 11 F-15 C i 6 F-15D oraz do Arabii Saudyjskiej – 49 F-15 C i 21 F-15D.
W Stanach Zjednoczonych F-15 Eagle weszły do uzbrojenia trzech skrzydeł bojowych: 1. Taktycznego Skrzydła Myśliwskiego (TSM) w Langley w Wirginii, 33. TSM w Eglin na Florydzie i 49. TSM w Holloman w Nowym Meksyku. W Europie dostało je 36. TFM z Bittburga w RFN oraz samodzielny 32.Taktyczny Dywizjon Myśliwski z Soestenberg w Holandii, zaś na Pacyfiku wyposażono w nie 18. TSM z bazy Kadena na Okinawie. Obecnie w Europie został jeden dywizjon F-15C/D w 48. Skrzydle Myśliwskim w bazie Lakenheath w Wielkiej Brytanii, a na Pacyfiku dwa dywizjony w 18. Skrzydle w Kadena, natomiast w USA odmiany tej używają jednostki Gwardii Narodowej, w tym dwa skrzydła w stanie Oregon, jedno na Florydzie, jedno w Kalifornii i jedno w Massachusetts.
F-15E Strike Eagle
Była to wielozadaniowa, dwumiejscowa odmiana dostosowana do atakowania celów naziemnych. Nową odmianę przebudowaną z drugiego prototypu F-15 B oblatano 8 lipca 1980 r. Miała ona zastąpić samoloty F-111 oraz część F-4 Phantom w zadaniach związanych z atakowaniem celów naziemnych. Nowe wzmocnione zaczepy na uzbrojenie pozawalały na podwieszenie łącznie
10,4 tys. kg uzbrojenia (lub zbiorników z dodatkowym paliwem) na zaczepach zewnętrznych. Wśród wariantów uzbrojenia są 24 bomby Mk82 o masie 225 kg każda (łącznie 5400 kg) lub siedem bomb Mk84 o masie po 908 kg (łącznie 6356 kg). Ponadto cechą F-15E jest możliwość zastosowania tzw. zbiorników konformalnych, czyli dodatkowych zbiorników na bokach kadłuba, pozwalających na zwiększenie zasięgi do blisko 4,5 tys. km z trzema zbiornikami podwieszonymi, oraz na utrzymanie zasięgu samolotu myśliwskiego przy podwieszeniu dużej liczny środków bojowych na podwieszeniach zewnętrznych.
Unowocześniono też wyposażenie awioniczne maszyny. F-15E otrzymał nowy radar AN/APG-70 pozwalający na obserwację celów naziemnych, a także dwa podwieszane zasobniki systemu nawigacyjno-celowniczego LANTIRN, umożliwiające poszukiwanie celów naziemnych przy pomocy kamery telewizyjnej i termowizyjnej, a także lot profilowy zgodnie z rzeźbą terenu dzięki radarowi ostrzegającymi przed przeszkodami terenowymi umieszczonemu w zasobniku nawigacyjnym. Dzięki LANTIRN istniała też możliwość podświetlania laserem celów dla bomb kierowanych laserowo, a F-15E zabierał bomby z rodziny Paveway II, o wagomiarze ładunku bojowego 225 kg lub 908 kg. W kabinach F-15E znalazły się po trzy monitory wielofunkcyjne.
W kolejnych modyfikacjach wprowadzono zaawansowany kompleks nawigacyjno-celowniczy, w którym oryginalny bezwładnościowy układ nawigacyjny zastąpiono nowoczesnym, cyfrowym Honeywell H-425 z żyroskopami laserowymi, sprzężonym z odbiornikiem satelitarnego systemu GPS, nowy modułowy komputer misji, oryginalne monitory kineskopowe w kabinach zastąpiono płaskimi, kolorowymi monitorami LCD, a w układzie celowniczym wprowadzono nowy zasobnik Lockeed AN/AAQ-33 Sniper ER, dający zdecydowanie lepszy, wyraźniejszy obraz na swoich kamerach (telewizyjnej i termowizyjnej), które dzięki stabilizacji obiektywu i wysokiej rozdzielczości mogą obserwować cele na odległości do 30 km.
Dla USAF zakupiono łącznie
236 F-15E Strike Eagle, i w przeciwieństwie do oryginalnych myśliwskich F-15, które w większości zostały już w USA wycofane, to praktycznie wszystkie F-15E poza tymi które utracono, pozostają w służbie. USAF nadal zatem używa 218 F-15E. F-15E latają w Air Combat Command (158 sztuk) w dwóch skrzydłach, 4. Skrzydle Myśliwskim z Seymour Johnson w Północnej Karolinie (333., 334. 335. i 336. Dywizjon Myśliwski) oraz 366. Skrzydle Myśliwskim w Mountain Home w Idaho (389., 390. i 391. Dywizjon Myśliwski). Pozostałe 55 F-15E służy w USAFE, w 48. Skrzydle Myśliwskim w Lakenheath w Wielkiej Brytanii, gdzie na tym typie latają dwa dywizjony: 492. i 494. Dywizjon Myśliwski.
Od 2010 r. samoloty F-15 C
i F-15D są modernizowane poprzez doprowadzenie radaru do standardu AN/APG-63(V)3, w którym użyto anteny z aktywnym skanowaniem fazowym (AESA). Cała flota „Orłów” US Air Force, F-15C/D i F-15E, od 2016 r. sukcesywnie otrzymują nowy kompleks samoobrony radioelektronicznej BAE Systems Eagle Passive/Active Warning Survivability System (EPAWSS). Dodatkowo ostatnio zaczęto wyposażać myśliwce F-15 C w nowy zasobnik celowniczy Lockheed Martin AN/ASG-34 Legion, służący do pasywnego poszukiwania i śledzenia celów powietrznych w podczerwieni, umożliwiając użycie kierowanych rakiet „powietrze-powietrze” AIM-9X Sidewinder w trybie całkowicie pasywnym, także bez bezpośredniego wzrokowego kontaktu z celem. Począwszy od 2020 r. w zasobniki te wyposaża się flotę F-15 C (zakupiono dla nich 130 zasobników), ale w dalszej kolejności mają one zostać zastosowane także na myśliwcach F-16 C. Kolejną modyfikacją jest wyposażenie samolotów w nowy, odporny na zakłócenia system dystrybucji danych Multifunctional Information Distribution System/Joint Tactical Radio System (MIDS/JTRS) pracujący w protokole Link 16 oraz system identyfikacji swój-obcy pracujący na zakresie NATO Mode 5.
F-15EX
Zgodnie z nową strategią obronną USA opublikowaną w 2018 r. obecnie zainteresowanie Stanów Zjednoczonych przesuwa się z Bliskiego Wschodu, gdzie na początku XXI wieku rodziły się największe dla USA zagrożenia – terroryzm oraz możliwość rozprzestrzeniania się broni masowego rażenia na tereny państw „nieodpowiedzialnych”, ponownie na obszary Europy i Dalekiego Wschodu, jak w czasie Zimnej Wojny. Zaczyna się bowiem nowa Zimna Wojna z Chinami i coraz bardziej ekspansywną Rosją. Znów państwa te stwarzają największe zagrożenie dla USA i jego sojuszników.
Dynamiczny rozwój nowych technologii w Rosji i Chinach całkowicie zmienia też wyobrażenie o środowisku działań powietrznych. W obu państwach tworzy się efektywne strefy antydostępowe (A2/AD), opracowuje się technologie wykrywania i zwalczania samolotów (okrętów) trudno wykrywalnych, w coraz większym stopniu rozwija się całą gamę bezpilotowych aparatów latających zdolnych do efektywnego rozpoznania i atakowania celów naziemnych, a w przyszłości także do prowadzenia walk powietrznych, w tym także rozwija się technologie roju dronów jako skuteczny środek do pokonywania obrony powietrznej (poprzez „zatkanie” systemu OP) jako alternatywy dla stealth, rozwija się też własną technologię stealth oraz broń hipersoniczną, skutecznie przenikającą przez osłonę rakiet przeciwlotniczych i myśliwców.
Dokładne analizy kosztów i czasu opracowania nowoczesnych myśliwców, w których zawarte byłyby wszelkie wymagania wypracowane w związku z przewidywanym rozwojem środowiska działań powietrznych pozwoliło przewidzieć, że nowego myśliwca F-X szóstej generacji można spodziewać się nie wcześniej, niż w 2040 r. Do tego momentu wszelkie samoloty IV generacji powinny zostać wycofane, zaś nieliczne F-22 A i obarczone wieloma wadami F-35 A mogą nie dać USAF potrzebnej przewagi, potrzebnej do wywalczenia powietrznej przewagi oraz do efektywnego atakowania celów naziemnych. To ostatnie wiąże się z koniecznością porażenia wielu celów odpowiednią ilością broni kierowanej, podczas gdy jedyne nadające się do tego celu samoloty F-35 A mają stosunkowo niewielki zapas środków bojowych, a szczególnie gdyby stosować wyłącznie uzbrojenie wewnątrz komór bombowych. Zwiększenie zapasu uzbrojenia poprzez podwieszenia zewnętrzne prowadzi z kolei do utraty własności stealth. Powstaje zatem konieczność stosowania uzbrojenia o zasięgu umożliwiającym atak spoza zasięgu obrony przeciwlotniczej przeciwnika. I tu dochodzimy do konkluzji, że do tego celu nie potrzeba samolotów stealth…
Tę lukę w możliwościach po pozostaniu w uzbrojeniu wyłącznie nie do końca udanych F-35 A wraz z nielicznymi, w zasadzie jednozadaniowymi F-22 A, nazwano „problemem roku 2030”. Pojawiło się zatem pytanie, czy nowa platforma F-X, myśliwiec szóstej generacji, jest właściwym rozwiązaniem problemu, czy należy całkowicie zmienić podejście do wyposażenia sił powietrznych.
W związku z tym zdecydowano się na zaskakujący ruch – uzupełnić flotę samolotów nową wersją sprawdzonego F-15E Strike Eagle, tym razem o znacznie zwiększonych możliwościach w zakresie zwalczania celów powietrznych. Uznano, że wielki udźwig uzbrojenia z możliwością stosowania środków bojowych o znacznym zasięgu, takich jak pociski AGM-158 JASSM ER mogące atakować cele naziemne nawet w odległości 900 km od miejsca odpalenia, pozwoli na atakowanie wielu obiektów bez wlatywania w zasięg nieprzyjacielskiej obrony powietrznej. W ten sposób nowe samoloty są w stanie skutecznie spotęgować uderzenia F-35 A po przełamaniu przez nie obrony powietrznej wroga, dodając do tych uderzeń znaczną ilość przenoszonych środków bojowych, bomb i pocisków rakietowych, znacznie więcej niż przenoszą F-35 A. Na przykład w działaniach przeciwko wrogim samolotom F-35 A zabiera 6 rakiet „powietrze-powietrze”, zaś F-15EX – 22 takie rakiety.
W 2018 r. USAF podjęło program opracowania samolotu F-15EX, będący odmianą najnowszych wersji Strike Eagle opracowanych dla Kataru (F-15QA) i Arabii Saudyjskiej (F-15SA). Wspomniane samoloty zostały wyposażone w silniki General Electric F-110-GE-129, radary z aktywną anteną o elektronicznym skanowaniu (AESA) typu AN/APG-63(V)3, kabiny z monitorami wielofunkcyjnymi i szerokokątnym HUD, zasobniki celownicze Lockheed AN/AAQ-33 Sniper, zasobniki nawigacyjne AN/AAS-42 Infrared Search and Track (IRST), nowoczesne systemy przeciwdziałania radioelektronicznego Digital Electronic Warfare Systems (DEWS), terminale wymiany informacji Link 16, gogle nocnego widzenia AN/AVS-9, hełmy JHMCS, itd. W nowym amerykańskim F-15EX dodatkowo zastosowano nowy komputer misji Honeywell
ADCP-II o wysokich możliwościach obliczeniowych, aktywny układ sterowania fly-by-wire, a także całkowicie nowy, zintegrowany system elektronicznej samoobrony BAE Systems/Boeing Eagle Passive/Active Warning and Survivability System (EPAWSS), w którym również uwzględnia się informacje pochodzące ze źródeł zewnętrznych (przesłane Link 16) celem zobrazowania zagrożeń i adekwatne uruchomienie środków przeciwdziałania. Kolejną innowacją wykorzystaną na amerykańskich F-15EX to belki wielozamkowe Boeing’s Advanced Missile and Bomb Ejector Rack (AMBER), dzięki którym F-15EX ma przenosić do 22 rakiet „powietrze-powietrze” AIM-9X Sidewinder lub AIM-120 AMRAAM w dowolnej parzystej kombinacji. Możliwe jest też przenoszenie wiele innych typów uzbrojenia, w tym klasy „stand-off”, jak pociski AGM-154 JSOW, AGM-158 JASSM czy Taurus KEPD-350, a także innych bomb kierowanych jak GBU-54 Laser JDAM czy zwykłych bomb rodziny JDAM, Paveway i SDB.
W przeciwieństwie do eksportowych F-15QA i F-15SA, amerykańskie F-15EX mają jeszcze bardziej zmodyfikowany radar, Raytheon APG-82(V)1, w którym antenę AESA z radaru AN/APG-63(V)3 wraz z innymi elementami połączono ze znacznie nowocześniejszym procesorem z radaru AN/APG-79 z samolotów F-18E/F Super Hornet.
Pierwszy F-15EX został oblatany 2 lutego 2021 r. i niedługo potem, 11 marca 2021 r. dostarczono pierwszy egzemplarz samolotu do 53. Skrzydła w bazie Eglin. Tutaj oficjalnie nadano mu nazwę „Eagle II”. Na rok budżetowy 2021 przewiduje się zakup 8 samolotów tego typu, ale całkowite zamówienie opiewa na 144 samoloty, które w pierwszej kolejności zastąpią najstarsze, jednozadaniowe F-15C/D Eagle, tak w jednostkach regularnych, jak i Powietrznej Gwardii Narodowej. Pierwsze samoloty zostaną dostarczone do 53. Skrzydła z bazy Eglin na Florydzie, które będzie prowadziło ich próby wojskowe. Kolejne jednostki F-15EX to 173. Skrzydło Myśliwskie (114. Dywizjon Myśliwski) z Kingsley Field w Oregonie oraz druga jednostka z Oregonu, 142. Skrzydło Myśliwskie z Portland (123. Dywizjon Myśliwski). Z kolei 159. Skrzydło Myśliwskie z Luizjany, 104. Skrzydło Myśliwskie z Massachusetts i 144. Skrzydło Myśliwskie z Kalifornii mają otrzymać albo F-35 A, albo F-15EX, zostanie to zdecydowane w najbliższej przyszłości. Z kolei w komponencie regularnym naturalnym kierunkiem F-15EX jest dywizjon w 48. Skrzydle Myśliwskim w Lakenheath w Wielkiej Brytanii i dwa dywizjony w 18. Skrzydle w bazie Kadena na Okinawie. Ponieważ USAF zgłosił ostatnio chęć zakupu nie mniej niż 200 F-15EX, nie wykluczone, że zaczną one też zastępować używane obecnie F-15E Strike Eagle.